Batı Asya’da Kıtlık – 1880, Bitlis

Bitlis’in adının geçtiği 1880 tarihli bir gazetedeki gravür dikkatimi çekti ve neyin nesidir diye araştırmaya koyuldum. Bir çok batı devletleri kütüphanelerinin dijital arşivlerini tarayıp gazetenin aslına ulaşamayınca, özel koleksiyoncu bir İskoçyalı’nın yardımı ile, gravürün yayımlandığı gazetenin aslına ulaşmayı başardım.

Gravür, 1880 yılı Bitlis’inin de dahil olduğu çok büyük bir coğrafyada vuku bulmuş kuraklık ve kıtlığın detaylarını aktaran Illustrated London News gazetesi haberinde kullanılmış. Haberin ve gravürün detaylarını, aslına sadık kalarak çevirdim.

Araştırma ve çeviri: Baran Zeydanlıoğlu

Britanya Hükümetinin konsoloslukları ve diğer resmi birimleri tarafından bildirildiğine göre, son altı aydır Türkiye’nin (Osmanlı) Ermenistan ve Kürdistan Bölgelerinde ve ayrıca Fars Ülkesi’ne (İran) bağlı Hazar Denizi taraflarında çok sıkıntının hakim olduğudur.

Musul’daki albay Miles, Diyarbakır’daki binbaşı Trotter, Tebriz’deki başkonsolosluktan Abbot, Van’daki yüzbaşı Clayton, Erzurum’daki binbaşı Everett , Süryani ve Ermeni patrikler ve aşiret liderlerinden içler acısı raporlar gelmiştir. Söylenildiğine göre yaklaşık üç buçuk milyon insan açlık ile karşı karşıyadır.

Geçen sene hasat zamanı yağan aşırı yağışların tahıl ve üzümlere çok zarar vermesi, hemen akabindeki yazın kurak geçmesi, yüksek rakamlardaki büyükbaş hayvan ve koyunların da telef olması, Mezopotamya ve kuzey yaylalarındaki kıtlığın ortak nedenlerindendir.

Hatırlanacağı gibi Mayıs ayının altısında Londra Valisi’nin de başkanlığında, Londra Belediye Binası’nda bir toplantı düzenlendi. Toplantıda Dışişleri’nin müsaadesi ile İngiliz Konsolosluklarının gözetiminde gerçekleşecek bir Yardım Fon’u açıldı. Fon, çeşitli komitelerin idaresinde, hiçbir etnik ve farklılık gözetmeyecektir. Bu fonun veznedarı 96, Gloucester-terrace, Hyde Park adresinde ikamet eden Mr. Alfred Henriquez’dir, yardımlar ayrıca Paddington Craven caddesindeki Londra Joint-Stock Bankası yada Chapel sokak no.10’da ikamet eden Bayan Strangford tarafından teslim alınacaklardır.

Gazetemizdeki bu çizim (gravür), Kürdistan’ın Bitlis şehrindeki zavallı insanların bir yardım mutfağının önünde nasıl toplandıklarını gösteren bir eskizden alınmıştır. Bitlis dağlar arasında konumlanmış, Vangölü’ne yakın çok tarihi bir şehirdir. Kıtlık burada çok ağır bir şekilde hissedilmektedir. Şehirdeki Çorba Mutfağı, finansmanını İngiliz Konsolosu Binbaşı Trotter’un karşıladığı Bitlis’te bulunan Amerikan Misyoner Kolleji’nde görevli ,Rev.S.E.Knapp tarafından kurulmuştur. Bağışları almaya gelenler ayakta duramayacak kadar öyle zayıf, takatsiz ve güçsüzler ki, en ufak bir dokunuşta sendeleyip yere yığılıyor ve zorlukla tekrar ayağa kalkabiliyorlar. Bazen kıtlıktansa iştahın zorladığından çorba kazanına hücum edenler oluyor, ki görevli zaptiyeler anında zor kullanarak böylelerini uzaklaştırıyorlar, çünkü bu yemekler kesinlikle sadece açlıktan çok zor durumda olanlara veriliyor. İki günde bir dağıtılan yemek ise et suyu, tuz ve buğdaydan oluşan ve yaklaşık 350 pay verilen çorbadan oluşmakta.

Eskiz albay C. Grantley Norton tarafından çizilmiştir.

Illustrated London News – 28 Ağustos 1880 , sayfa 214

Bitlisname.com kaynak gösterilmeden yayımlanamaz.