Bitlisli Kürd Musa Bey 1889 Tarihli İngiliz Gazetesinde

The Graphic 7 Aralık 1889

Musa Bey İstanbul’daki mahkemede cinayet ile yargılandı ve beraat etti.

Derleyen ve çeviren: Baran Zeydanlıoğlu

Bir kaç ay önce Daily News gazetesinde Bay Gladstone tarafından detaylı ve kapsamlı bir şekilde ele alınan, Musa Bey adında çok nüfuzlu bir Kürd aşiret liderine karşı ciddi suçlamalar yönetildi. İddaya göre, geçen Mart ayında Muş şehri yakınlarındaki Ağaciyan ailesine ait bir eve Musa Bey ve adamları baskın düzenleyip, ailenin erkeğini* öldürüp evi yağmaladıktan sonra, adamın karısını* ve kızını** kaçırmışlar.

Kadın karlı yolda daha fazla dayanamayarak ölürken, henüz 15 yaşında olan kızı ise, zorla Musa Bey’in kardeşi Caso’ya cariye olarak verilmek için alıkoyulmuş. Sonradan olanların duyulması üzerine bir kaç jandarma kıza ulaşmak için Caso’nun köyüne giderek kızı bulmuş. Ancak kız ’ ben Müslümanım. Beni rahat bırakın’ diyerek kendileri ile gitmeyeceğini belirtse de, nihayetinde jandarmalar kızı alıp (Bitlis’teki) Ermeni cemaatine teslim ederken, Musa Bey de hakkındaki bu iddalar ve diğer suçlamalarla ilgili ifade vermek için İstanbul’a çağrılmış.

Musa Bey, hakkındaki iki iddianemede bulunan on suçlama için 23 Kasım’daki duruşmasında hazır bulunmuş. Kamu savcısı Halid Bey davanın birinci oturumunda tanıklardan sadece ikisini dinlemiş. Savcı Halid Bey’in tanıkları dinleme ve sorgulama tarzı, yakışıklı sanığın yüzüne tebessüm getirirken, mahkeme salonunda bulunan dinleyicilerin tepki, kınama ve itirazlarına neden olmuş. Musa Bey’in kibirli ve meydan okurca duruşu, mahkemenin onun tarafını tuttuğunu bildiğinin açık ispatıymış. Aslında Musa Bey’in yüksek mevkidekiler tarafından korunup kollandığı ve üstelik Padişah’ın dahi İslam’a karşı olan önyargılara fırsat verilmesini istememesine rağmen, Musa Bey’in mahkemeye çıkartılması da ayrıca çok şaşırtıcı. Kendisinin mahkemeye hava atmak için geldiği düşünülse de, aslında Sir William White’ın baskıları sonucu bu mahkeme gerçekleşmiş. İstanbul’daki genel kanı, bu yüksek mevkilerde desteği ve bağlantıları olan Kürd aşiret liderinin, muhtemelen hafifte olsa bir cezaya çarpıtılması beklenilmekteymiş.

Ancak, Bay Gladstone’a rağmen, Daily News’e rağmen ve üstelik aleyhinde gerçekleşen detaylı tanık ifadelerine rağmen; Musa Bey ilk duruşmasında beraat etmiş. – Haberdeki gravürümüz, İstanbul’daki Abdullah Kardeşler’in çektiği Musa Bey’in bir fotoğrafına ait olup, bize L. Herald gazetesinden Bay Edgar Whittaker tarafından gönderilmiştir.

Çevirmenin notu: Bu gazete haberi, 7 Aralık 1889 tarihli İngiliz The Graphic gazetesinde yayımlanmıştır. * Haberde bahsi geçen ve öldürülen Gulizar’ın babasının ismi Mihran, annesinin ismi Altun ve kızının ismi ise Gulizar’dır. ** Gulizar üzerine epeyi haber yapılmış ve kitaplar yazılmıştır. Musa Bey her ne kadar ilk mahkemesinde beraat ettirilmiş olsa da, daha sonraları açılan itiraz davaları sonucu ceza alarak Mekke’ye sürülmüştür.