”Bitlis’te Kürtçülük Raporu” 1947 Tarihli Belge

17.01.1947 tarihli bu belge Bitlis Valiliği tarafından dönemin İçişleri Bakanlığına çekilmiş. İçişleri Bakanlığı ise raporu C.H.P Genel Sekreterine aktarmıştır. Bitlis bölgesinde ”Kürtçülük” faaliyetlerinin raporlandığı görünmektedir.

Nimetullah ATAL

Raporda Bitlis’ bağlı ‘Maşuk’ köyünde, Kürtlerin eğitim ve öğrenimlerini Kürtçe sürdürdüklerine dair bilgilere yer verilirken, köy de görevli bulunan Mardin nüfusuna kayıtlı bir öğretmenin çocuklara ‘Kürt Marşı’ okuttuğu detayları aktarılmış ve Kürtçe Marş tercüme edilerek Ankara’ya iletilmiştir.

Şark Seyahati Raporu / 21 Ağustos 1935 İsmet İnönü tarafından hazırlanan bu rapordan sonra Kürt illerinde asimilasyon politikalarına ağırlık verilmiş, Kürtler kimliklerinden koparılmak için çok ciddi baskılar görmüştür.

”Kürtçülük Raporunda” yer alan o şiir;

”Kürt ili güzel ildir. Madeni hep gümüş ve altındır. Ne yapılmıştır? Kürt ili hep çimendir. İçinde Aslan,Kaplan vardır. Bunlar hep bizim arkadaş ve ahbabımızdır. İlk önce Dünyada iki devlet vardı; Biri Fars biri bizdik. Türk,Arap,Acem yoktu. Biz ne Türk’üz,ne Arap, ne Rumuz.’uz (p.a.g.ı.g.u.h. çözülemedi) Allahtır. Fakat bu gün Rumların ellerinde kalmıştır.”

Rapor içeriğinde ayrıca ‘Ramazan’ isimli birinin Suriye’ye gönderilerek Kürt Beylerine dair istihbarat topladığı bilgisine de yer verilmiştir.

Peki İsmet İnönü’nün hazırlattığı raporda hangi maddeler yer almaktaydı?

“Bitlis, Hizan ve Mutki arasında suni olarak daima devlet kuvveti ile vücuda getirilmiş bir Türk Merkezidir. Bitlis olmasaydı bizim onu yaratmamız gerekecekti.”

• Kürtlerin şehirlere yerleşmesi engellenmelidir.
• Kürtlerin etkisini azaltmak için Karadeniz’den buraya muhacirler getirilmelidir. Örneğin Van’a yerleştirilen Karadenizli Türklerden söz ederek onların memnun edilmelerinin sağlanmasını ister. Böylece diğer muhacirlerin Kürt bölgelerine gelmeleri kolaylaştırılmalıdır.
• Türk ve Kürt şehirleri olarak ayırdığı mıntıkalar ayrı şekillerde hizmet almalıdır.
• Kürtlerin bulunduğu yerlerde henüz okul açılmamalı, açılacaksa Türkler için okul açılmalıdır, ikinci planda
•  Kürtleşmiş fakat Türkçe’yi çok daha çabuk öğrenebilecek yerlerde açılmalıdır.
• Fransız ve diğer ülkelere karşı Mardin, Urfa ve Hakkari gibi sınır bölgelerinde iyi bir idare kurulmalıdır.
• Boşaltılmış olan Ermeni köylerine Kürtlerin yerleşmesi engellenmelidir.
• Kürt bölgesi, nüfusu bakımından kalabalık olmasına rağmen, ülkeye kalabalığı oranında katkı sunmamaktadır. Bundan dolayı yeraltı zenginliklerinin (petrol, linyit) daha çok nasıl kullanılabileceği araştırılmalıdır.
• Bölgede trahom ve cüzzam (sadece Kars’ta bin dolayında cüzzamlı var) hastalıkları çok yaygındır.
• Kürtler asimile edilmelidir. Kürt çekim kuvvetine karşılık Türk merkezleri oluşturulmalıdır.
• Kürdistan coğrafyası şimendifer (tren) hattı ile kontrol altında tutulmalı.
• Dersim’e müdahale edilmeli.
• Kaçakçılığın önüne geçilmeli. Kürtlerin ekonomik güç elde etmeleri engellenmeli. Gerekirse bunun için vergiler indirilmeli.

BELGE

T.C Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü

Şark Seyahati Raporu / 21 Ağustos 1935

Bitlisname.com kaynak gösterilmeden yayımlanamaz…