Yılın En Uzun Gecesi – Şeva Yelda, nam-ı diğer Şeva Çile

21 Aralık gecesi, yani ‘Yılın En Uzun Gecesi’ olan Şevê Yelda, nam-ı diğer Şeva Çile’dir ve Şab-i Yalda olarak da bilinir.

Çil, Kürdçe ‘kırk’ demektir. Yani kırk gün sürecek ‘Zemheri’nin başlangıcı. Yelda ise ’tekrardan doğuş, güneşin tekrardan ortaya çıkması demektir.

Baran Zeydanlıoğlu

Tüm İrani halkları gibi, Kürdler tarafından da binlerce yıldır kutlanan bir gelenek olan Şeva Çile Bitlis’te de bilinir ve kutlanırmış. Tatlılar yapılır şerbetler hazırlanırmış. Bolluk ve bereket getirsin diye narlar kırılır ve tanelenip dağıtılırmış aile fertleri, konu komşuya. Eylül ayında soğuk mahzenlerde stoklanan karpuz ve diğer meyveler Aralık ayında çıkartılır ve kuruyemişler ile birlikte Şevê Yelda’da yani Şeva Çile’de sevinçle yenilirmiş. Bu geceyi kutlamaların iki ana öğesi olan karpuz ve nar, tüm kaynaklarda geçer. Karpuzun bağışıklık siztemi için olmazsa olmaz bir meyve olması, narın ise bolluk, bereket, çokluk ve ışığı/aydınlığı sembolize ettiği inancı binlerce yıllık bir gelenektir İrani halklar arasında. Farslardan Kürdlere, Afganlardan Taciklere, Azeriler, Ermeniler, Beluclardan Paştulara hepsinde vardır bu gelenek.

Güneşin batmasıyla tüm aile bireyleri, akrabalar ve komşular 21 Aralık akşamı bir araya gelerek, aylar öncesinden stoklanmış yiyecek ve meyvelerin yenilmesi eşliğinde, masallar anlatır, sohbet eder eğlenceler düzenler ve ta ertesi günü güneşin doğmasına kadar da bu etkinlikler devam edermiş. 21 Aralık akşamı güneşin batmasıyla meydanlarda ve tepelerde yakılan ateşler, ertesi gün güneşinin ilk ışıklarının yayılmasıyla söndürülürmüş.Ertesi günü yani 22 Aralık, yeni bir dönem olarak kabul edilir, doğaya, toprağa, güneşe ve suya olan itimat ve saygıdan ötürü, tabiatın cömertliği ve sunduğu zenginlikler için dualar edilirmiş. Yeni dönemde mahsülün, doğacak canlıların selameti için temennilerde bulunulur, sulhun, adaletin, kardeşliğin ve bolluğun devamlılığı için temenniler dile getirilirmiş.

Pagan inancı ve kültürlerinde de var olan bu gelenek, 3500 yıl önceki Zerdüşt inancının kutsal kitabı Avesta’da da geçer.

Günümüz İran halkları arasında çok daha teferruatlı ve renkli kutlamalar çerçevesinde kutlanır Şevê Yelda, nam-ı diğer Şeva Çile . İnsanlar birbirlerine  sağlık huzur, esenlik ve mutluluk dolu cümleler kurar ve geleceğin selamet getirmesini dilerler.

’Ömrünüz Şevê Yelda kadar uzun, hayatınız karpuz kadar tatlı ve bahtınız da, nar gibi bolluk ve bereket dolu olsun’.

Baran Zeydanlıoğlu, 23 Aralık 2019